Logo
Unionpedia
Komunikacja
pobierz z Google Play
Nowy! Pobierz Unionpedia na urządzeniu z systemem Android™!
Darmowy
Szybszy dostęp niż przeglądarce!
 

Mezopotamia

Indeks Mezopotamia

Mezopotamia widoczna z satelity w 2020 roku Mezopotamia,, w znaczeniu dosłownym międzyrzecze (nazwa przejęta z Miyanrudan i Bet-Nahrain) – starożytna kraina na Bliskim Wschodzie leżąca w dorzeczu Tygrysu i Eufratu.

257 kontakty: Achemenidzi, Adad, Akad (kraina), Akad (miasto), Akadowie, Aleksander Macedoński, Aleppo, Amoryci, Anatolia, André Parrot, Antiochia, Anu, Arabia, Arabowie, Aramejczycy, Asarhaddon, Asyria, Aszur (bóg), Aszur (miasto), Aszur-uballit I, Aszurbanipal, Aszurnasirpal II, Austen Henry Layard, Żyzny Półksiężyc, Babilon, Babilonia, Bagdad, Balawat, Bliski Wschód, Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska, Cesarstwo Rzymskie, Chaldejczycy, Chalkolit, Cypr (wyspa), Cyrus II Wielki, Cywilizacja, Dariusz I Wielki, Dżamdat Nasr, Dolina aluwialna, Dumuzi (bóg), Dur-Szarrukin, Eanatum, Ekallatum, Elamici, Enki, Enlil, Ensi, Enuma elisz, Epos, Epos o Gilgameszu, ..., Eridu, Eufrat, Górna Mezopotamia, Girsu, Gudea, Gutejowie, H.W.F. Saggs, Hammurabi, Harran, Hatra, Henry Rawlinson (archeolog), Hetyci, Hormuzd Rassam, Huryci, I dynastia z Isin, I dynastia z Ur, II dynastia z Isin, II tysiąclecie p.n.e., III dynastia z Ur, III tysiąclecie p.n.e., III wiek p.n.e., Imperium akadyjskie, Irak, Iran, Isin, Islam, Iszbi-Erra, Isztar, IV tysiąclecie p.n.e., IX tysiąclecie p.n.e., IX wiek p.n.e., Jahdun-Lim, Janusz Meuszyński, Jasmah-Adad, Język akadyjski, Język aramejski, Język sumeryjski, Joachim Śliwa, Jules Oppert, Julia Zabłocka, Kabała, Kalhu, Karol Myśliwiec, Kasyci, Kisz, Klimat śródziemnomorski, Kodeks Hammurabiego, Królestwo Partów, Krystyna Łyczkowska, Krystyna Szarzyńska, Kultura archeologiczna, Kultura Dżarmo, Kultura Halaf, Kultura Hassuna, Kultura kebaryjska, Kultura natufijska, Kultura Samarra, Kurdystan, Kuwejt, Lagasz, Larsa, Leonard Woolley, Londyn, Ludy semickie, Lugal, Lugalzagesi, Manicheizm, Marduk, Marek Stępień (historyk), Mari, Marian Leon Bielicki, Medowie, Mesanepada, Mezolit, Mezopotamia (ujednoznacznienie), Mircea Eliade, Mitanni, Mitologia sumeryjska, Mitraizm, Mitrydates I, Morze Śródziemne, Mosul, Nabopolassar, Nabuchodonozor I, Nabuchodonozor II, Naram-Sin (Asyria), Naram-Sin z Akadu, Nidaba, Niniwa, Ninurta, Nippur, Okres starosumeryjski, Okres Ubajd, Okres Uruk, Państwo nowobabilońskie, Paleolit, Palestyna, Paryż, Paul-Émile Botta, Płaskowyż, Persowie, Piotr Bieliński (archeolog), Pismo klinowe, Polis, Politeizm, Przemysław Trzeciak, Pustynia Syryjska, Puzur-Aszur I, Rewolucja neolityczna, Rim-Sin I, Salmanasar III, Samsu-ditana, Sargon I, Sargon II, Sargon Wielki, Sasanidzi, Seleucja nad Tygrysem, Seleucydzi, Seleukos I Nikator, Sennacheryb, Septymiusz Sewer, Sippar, Starożytność, Starożytny Bliski Wschód, Starożytny Egipt, Starożytny Iran, Stela sępów, Sumer, Sumerowie, Sumu-abum, Suza, Synkretyzm, Syria, Syria starożytna, Szamszi-Adad I, Szanidar, Szatt al-Arab, Sztuka asyryjska, Sztuka babilońska, Sztuka starożytnej Mezopotamii, Sztuka starożytnej Persji, Sztuka sumeryjska i akadyjska, Taurus (góry w Turcji), Tell Halaf, Teoria liczb, Terqa, Tiglat-Pileser I, Tiglat-Pileser III, Trajan, Tukulti-Ninurta I, Turcja, Tygrys (rzeka), Umma (miasto), Ur (miasto), Ur-Nammu, Urartu, Urmia (jezioro), Uruk, V tysiąclecie p.n.e., VI tysiąclecie p.n.e., VII tysiąclecie p.n.e., VII wiek p.n.e., VIII tysiąclecie p.n.e., VIII wiek p.n.e., Wielki Nefud, Wojny diadochów, Wojny rzymsko-sasanidzkie, Wyżyna Irańska, X wiek p.n.e., XII wiek p.n.e., XIII wiek p.n.e., XIV wiek p.n.e., XV wiek p.n.e., XVI wiek p.n.e., XVIII wiek p.n.e., XX wiek p.n.e., XXI wiek p.n.e., XXII wiek p.n.e., XXIV wiek p.n.e., Zagros, Zaratusztrianizm, Zatoka Perska, Ziggurat, Zimri-Lim, 136 p.n.e., 141 p.n.e., 174 p.n.e., 312 p.n.e., 331 p.n.e., 482 p.n.e., 521 p.n.e., 522 p.n.e., 539 p.n.e., 562 p.n.e., 605 p.n.e., 609 p.n.e., 612 p.n.e., 626 p.n.e., 631 p.n.e., 652 p.n.e., 669 p.n.e., 681 p.n.e., 689 p.n.e., 705 p.n.e., 721 p.n.e., 727 p.n.e., 745 p.n.e.. Rozwiń indeks (207 jeszcze) »

Achemenidzi

Rozwój terytorialny Imperium Achemenidów Achemenidzi (staropers. 𐎧𐏁𐏂) – dynastia panująca w Persji w latach 550–330 p.n.e. Nazwa dynastii wiąże się z imieniem legendarnego Achemenesa.

Nowy!!: Mezopotamia i Achemenidzi · Zobacz więcej »

Adad

Adad – bóg burzy, wiatru, deszczu i piorunów oraz siły niszczycielskiej, jedno z ważniejszych bóstw w mitologii babilońskiej.

Nowy!!: Mezopotamia i Adad · Zobacz więcej »

Akad (kraina)

Mapa imperium akadyjskiego z zaznaczonymi krainami Akad i Sumer Akad, Akkad (akad. māt Akkadî) – nazwa starożytnej krainy w Mezopotamii leżącej na północ od Sumeru.

Nowy!!: Mezopotamia i Akad (kraina) · Zobacz więcej »

Akad (miasto)

okresu Ur III z zaznaczonym przypuszczalnym położeniem Akadu Akad, Akkad, Agade, Akade, Akkade (zapisywane w piśmie klinowym A-ga/kà-dèki) – starożytne miasto w Mezopotamii, stolica imperium akadyjskiego za czasów panowania Sargona Wielkiego (ok. XXIV i XXIII w. p.n.e.) i jego następców; nierozpoznane archeologicznie.

Nowy!!: Mezopotamia i Akad (miasto) · Zobacz więcej »

Akadowie

Akadyjczycy, Akadowie – odłam ludów semickich, które osiedliły się w III tysiącleciu p.n.e. we wschodniej Mezopotamii, tj.

Nowy!!: Mezopotamia i Akadowie · Zobacz więcej »

Aleksander Macedoński

Aleksander III Macedoński (Aleksandros ho Tritos ho Makedon) zwany też Aleksandrem Wielkim (Aleksandros ho Megas) i niezwyciężonym (άνίκητος) (ur. 19–20 lipca 356 p.n.e. w Pelli, zm. 10 czerwca 323 p.n.e. w Babilonie) – król Macedonii z dynastii Argeadów w latach 336–323 p.n.e. Jest powszechnie uznawany za wybitnego stratega i jednego z największych zdobywców w historii ludzkości.

Nowy!!: Mezopotamia i Aleksander Macedoński · Zobacz więcej »

Aleppo

Suk w Aleppo Aleppo (Ḥalab) – miasto w północno-zachodniej Syrii, około 50 km na południe od granicy z Turcją, położone w połowie drogi między Eufratem a wybrzeżem Morza Śródziemnego w półpustynnej okolicy o ostrym klimacie.

Nowy!!: Mezopotamia i Aleppo · Zobacz więcej »

Amoryci

Zdjęcie satelitarne Bliskiegoo Wschodu z zaznaczonymi najważniejszymi stanowiskami, przełom III i II tysiąclecia p.n.e. Amoryci (sum. MAR.TU, akad. Amurru) – lud semicki, pokrewny Kananejczykom, który na przełomie III i II tysiąclecia p.n.e. opanował większość Mezopotamii i rozległe obszary Syrii.

Nowy!!: Mezopotamia i Amoryci · Zobacz więcej »

Anatolia

data dostępu.

Nowy!!: Mezopotamia i Anatolia · Zobacz więcej »

André Parrot

André Parrot (ur. 15 lutego 1901 w Désandans, zm. 24 sierpnia 1980 w Paryżu) – francuski archeolog, prowadził wykopaliska na terenie Iraku i Syrii, odkrywca starożytnego miasta Mari.

Nowy!!: Mezopotamia i André Parrot · Zobacz więcej »

Antiochia

Antiochia (lub Hatay; hist. Antiochia Syryjska, Antiochia koło Dafne, Wielka Antiochia, Teopolis;, trl. Anṭākiya, trb. Antakija,, trl. Antiocheia) – miasto położone w Turcji nad rzekąOrontes (Asi), 22 km od brzegu Morza Śródziemnego, u podnóża góry Silpius (ar. Habib an-Nadżar).

Nowy!!: Mezopotamia i Antiochia · Zobacz więcej »

Anu

plan okręgu świątynnego boga Anu w Uruk Aszur Anu (sum. An, akad. Anu, Anum) – w mitologii mezopotamskiej „Bóg-Niebo”, „ojciec wszystkich bogów”, „król Anunnaków”, bóg stojący formalnie na czele panteonu sumeryjskiego i babilońskiego, tworzący wraz ze swym synem Enlilem „Panem Powietrza” i Enkim „Panem Ziemi” wielkątrójcę bogów.

Nowy!!: Mezopotamia i Anu · Zobacz więcej »

Arabia

Arabia (pochodzi od słowa ’Arab – w pierwotnym znaczeniu: „koczownik”) – kraina zazwyczaj utożsamiana z Półwyspem Arabskim, lecz początkowo obejmująca obszar Azji Zachodniej leżący na południowy zachód od Mezopotamii, obejmując poza półwyspem również część Lewantu.

Nowy!!: Mezopotamia i Arabia · Zobacz więcej »

Arabowie

'''Państwa, w których język arabski jest językiem urzędowym'''„zielony” – państwa, w których jest jedynym językiem urzędowym,„niebieski” – państwa, w których jest jednym z języków urzędowych Arabowie (’Arab, w pierwotnym znaczeniu: „koczownik”) – grupa ludów pochodzenia semickiego zamieszkująca od czasów starożytnych Półwysep Arabski.

Nowy!!: Mezopotamia i Arabowie · Zobacz więcej »

Aramejczycy

Mapa starożytnego Bliskiego Wschodu ok. 1000-800 p.n.e. z zaznaczonymi najważniejszymi aramejskimi i nowohetyckimi państwami Aramejczycy – nazwa ludów semickich, które w II tysiącleciu p.n.e. żyły na pustyniach na zachód od Mezopotamii.

Nowy!!: Mezopotamia i Aramejczycy · Zobacz więcej »

Asarhaddon

Asarhaddon, właśc.

Nowy!!: Mezopotamia i Asarhaddon · Zobacz więcej »

Asyria

Asyria (akad. māt Aššurki) – starożytne państwo semickie w północnej Mezopotamii istniejące od drugiej połowy III tysiąclecia p.n.e. do pierwszej połowy I tysiąclecia p.n.e.

Nowy!!: Mezopotamia i Asyria · Zobacz więcej »

Aszur (bóg)

lwie-smoku Aszur (akad. daš-šur, zapisywane w piśmie klinowym 100x20px 100x20px) – bóg opiekuńczy miasta Aszur, który wraz z rosnącąpotęgąAsyrii stał się narodowym bogiem Asyryjczyków i najważniejszym bóstwem panteonu asyryjskiego.

Nowy!!: Mezopotamia i Aszur (bóg) · Zobacz więcej »

Aszur (miasto)

Aszur (akad. aš-šurki zapisywane w piśmie klinowym 100x20px) – starożytne miasto w północnej Mezopotamii; w III i II tysiącleciu p.n.e. główne miasto i stolica Asyrii, święte miasto boga Aszura z jego głównąświątyniąE-szara; obecnie stanowisko archeologiczne Kalat asz-Szarkat w północnym Iraku, nad zachodnim brzegiem Tygrysu, około 110 km (68 mil) na południe od Mosulu; w 2003 roku wpisane zostało na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Nowy!!: Mezopotamia i Aszur (miasto) · Zobacz więcej »

Aszur-uballit I

Mapa Bliskiego Wschodu ok. 1400 r. p.n.e. – Asyria wasalem Mitanni; dopiero za panowania Aszur-uballita I (1363-1328 p.n.e.) staje się niezależnym królestwem. Aszur-uballit I – król Asyrii w latach 1363–1328 p.n.e., syn i następca Eriba-Adada I (1390-1364 p.n.e.), ojciec i poprzednik Enlil-narari (1327-1318 p.n.e.). Za jego panowania Asyria uwalnia się spod zwierzchnictwa państwa Mitanni i rozciąga swojąkontrolę nad ziemiami na północ i wschód od miasta Aszur.

Nowy!!: Mezopotamia i Aszur-uballit I · Zobacz więcej »

Aszurbanipal

Mapa imperium asyryjskiego za czasów Aszurbanipala (na brązowo) British Museum. Niniwy; zbiory British Museum steli Aszurbanipala; zbiory British Museum Aszurbanipal, Asurbanipal, właśc.

Nowy!!: Mezopotamia i Aszurbanipal · Zobacz więcej »

Aszurnasirpal II

Aszurnasirpal II, właśc.

Nowy!!: Mezopotamia i Aszurnasirpal II · Zobacz więcej »

Austen Henry Layard

Grafika z niemieckiego wydania ''A Popular Account of Discoveries at Nineveh'' Layarda. Austen Henry Layard (ur. 5 marca 1817 w Paryżu, zm. 5 lipca 1894 w Londynie) – angielski dyplomata, archeolog i podróżnik.

Nowy!!: Mezopotamia i Austen Henry Layard · Zobacz więcej »

Żyzny Półksiężyc

Żyzny Półksiężyc, inaczej Złoty Róg – pas ziem o większej żyzności, mający kształt wielkiego półksiężyca, ciągnącego się od Egiptu poprzez Palestynę i Syrię po Mezopotamię.

Nowy!!: Mezopotamia i Żyzny Półksiężyc · Zobacz więcej »

Babilon

Mapa Babilonii w czasach Hammurabiego z zaznaczonym Babilonem Bramy Isztar, kompleksu z ziguratem E-temenanki i świątyni E-sagila. Babilon (sum. ká.dingir.raki „brama boga”; akad. Bāb-ilim „brama boga” lub Bāb-ilāni „brama bogów”; gr. Babylōn; bibl. בָּבֶל Bābel; arab. بابل Bābil) – starożytne miasto położone w Mezopotamii, nad Eufratem, w pobliżu obecnego miasta Al-Hilla, dawna stolica Babilonii; obecnie stanowisko archeologiczne Atlal Babil w Iraku.

Nowy!!: Mezopotamia i Babilon · Zobacz więcej »

Babilonia

Babilonia (akad. 𒆳𒆍𒀭𒊏𒆠, māt Akkadī) – starożytne państwo semickie w Mezopotamii, na terenie obecnego Iraku.

Nowy!!: Mezopotamia i Babilonia · Zobacz więcej »

Bagdad

Bagdad – stolica Iraku; liczba mieszkańców wynosi ponad 7 mln.

Nowy!!: Mezopotamia i Bagdad · Zobacz więcej »

Balawat

Mapa północnej Mezopotamii i Syrii z zaznaczonym położeniem asyryjskiego miasta Imgur-Enlil (obecnie wioska Balawat w Iraku) Fragment jednego z brązowych paneli z wrót Salmanasara III z Balawat Fragment innego z brązowych paneli z wrót Salmanasara III z Balawat Balawat – nazwa wioski w północnym Iraku, położonej ok.

Nowy!!: Mezopotamia i Balawat · Zobacz więcej »

Bliski Wschód

Mapa polityczna Zdjęcie satelitarne Bliski Wschód (hebr. המזרח התיכון;, Xâvar-e Miyâne; przestarzałe Lewant) – region geograficzny obejmujący głównie Azję Zachodnią, ale w pewnych kontekstach także obszary Europy i Afryki.

Nowy!!: Mezopotamia i Bliski Wschód · Zobacz więcej »

Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska

Flaga Angielskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej w latach 1600–1707 Flaga Brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej w latach 1707–1801 Flaga Brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej w latach 1801–1858 Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska (początkowo Angielska Kompania Wschodnioindyjska –, potocznie John Company) – korporacja zrzeszająca angielskich inwestorów, z siedzibąw Londynie, działająca od 1600 roku do 1858 roku, głównie na terenie dzisiejszych Indii, także w Azji Południowo-Wschodniej i na Dalekim Wschodzie.

Nowy!!: Mezopotamia i Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska · Zobacz więcej »

Cesarstwo Rzymskie

Cesarstwo Rzymskie – starożytne państwo obejmujące obszary basenu Morza Śródziemnego, powstałe z przekształcenia republiki rzymskiej w system monarchiczny.

Nowy!!: Mezopotamia i Cesarstwo Rzymskie · Zobacz więcej »

Chaldejczycy

Kroniki norymberskiej) Chaldejczycy – starożytny lud posługujący się dialektem języka aramejskiego.

Nowy!!: Mezopotamia i Chaldejczycy · Zobacz więcej »

Chalkolit

Węgrzech Chalkolit (od gr. chalkós — miedź i lithos — kamień), także eneolit lub epoka miedzi – jedna z epok prehistorii, okres przejściowy między archeologicznymi epokami kamienia i brązu, w którym u ludów neolitycznych pojawiły się pierwsze użytkowe wyroby z metalu, głównie z miedzi (narzędzia, broń, ozdoby), obok pozostających wciąż w powszechnym użyciu narzędzi wyrabianych z krzemienia i in.

Nowy!!: Mezopotamia i Chalkolit · Zobacz więcej »

Cypr (wyspa)

Cypr (ang. Cyprus, gr. Κύπρος, tur. Kıbrıs) – azjatycka wyspa we wschodniej części Morza Śródziemnego, często traktowana jako część Bliskiego Wschodu.

Nowy!!: Mezopotamia i Cypr (wyspa) · Zobacz więcej »

Cyrus II Wielki

Cyrus II Wielki (staropers. 𐎤𐎢𐎽𐎢𐏁,; ur. 590 p.n.e. w Anszan zm. 529 p.n.e. w okolicach rzeki Jaksartes) – król Imperium Perskiego z dynastii AchemenidówCoraz większa liczba uczonych zalicza Cyrusa do dynastii Teispidów, a nie Achemenidów.

Nowy!!: Mezopotamia i Cyrus II Wielki · Zobacz więcej »

Cywilizacja

Cywilizacja – poziom rozwoju społeczeństwa w danym okresie historycznym, który charakteryzuje się określonym poziomem kultury materialnej, stopniem opanowania środowiska naturalnego i nagromadzeniem instytucji społecznych.

Nowy!!: Mezopotamia i Cywilizacja · Zobacz więcej »

Dariusz I Wielki

Dariusz I Wielki (staropers. 𐎭𐎠𐎼𐎹𐎺𐎢𐏁 Dārayava(h)uš; ur. ok. 550 p.n.e., zm. 486 p.n.e.) – trzeci szachinszach Imperium Achemenidów, rządzący w latach 522–486 p.n.e. Pod jego władząperskie imperium osiągnęło największy w swojej historii zasięg terytorialny.

Nowy!!: Mezopotamia i Dariusz I Wielki · Zobacz więcej »

Dżamdat Nasr

Rzeźba siedzącego byka pochodząca z wykopalisk w Dżamdat Nasr Dżamdat Nasr – miasto w Iraku, leżące 75 kilometrów na południe od Bagdadu.

Nowy!!: Mezopotamia i Dżamdat Nasr · Zobacz więcej »

Dolina aluwialna

Dolina aluwialna w Szwajcarii Dolina aluwialna – dolina powstała w wyniku naniesienia na dany teren mułu rzecznego (np. w przypadku Mezopotamii – z rzek Tygrys i Eufrat).

Nowy!!: Mezopotamia i Dolina aluwialna · Zobacz więcej »

Dumuzi (bóg)

Dumuzi, Tammuz, Tamuz – w mitologii mezopotamskiej bóg-pasterz, małżonek bogini Isztar (Inanny), skazany przez niąna pobyt w świecie podziemnym.

Nowy!!: Mezopotamia i Dumuzi (bóg) · Zobacz więcej »

Dur-Szarrukin

Plan miasta Dur-Szarrukin wykonany przez francuskiego archeologa Victora Place’a, który prowadził prace wykopaliskowe w Chorsabad w latach 1852–1855 kompleksu pałacowo-świątynnego w Dur-Szarrukin. Lamassu stojący przy wejściu do pałacu Sargona w Dur-Szarrukin – obecnie w muzeum w Luwrze Dur-Szarrukin (akad. Dūr-Šarrukīn, tłum. „Twierdza Sargona”) – starożytne miasto, będące stolicąpaństwa asyryjskiego w czasie panowania Sargona II (722–705 p.n.e.), który je zbudował od podstaw w latach 717–707 p.n.e. Położone było ok.

Nowy!!: Mezopotamia i Dur-Szarrukin · Zobacz więcej »

Eanatum

Steli sępów; znaleziony w Girsu (ob. Telloh); zbiory Luwru. Eanatum (sum. é.an.na.túm, tłum. „świątynia E-ana przyniosła”) – sumeryjski władca miasta-państwa Lagasz, panujący na początku 2 połowy III tys.

Nowy!!: Mezopotamia i Eanatum · Zobacz więcej »

Ekallatum

Ekallatum (sum. urue2-galmeš, akad. Ekallātum lub Ekallāte, tłum. „pałace”) – starożytne miasto w północnej Mezopotamii, jedno z ważniejszych miast państwa asyryjskiego w 1 połowie II tys.

Nowy!!: Mezopotamia i Ekallatum · Zobacz więcej »

Elamici

Elamici – lud z południowo-zachodniego Iranu, o nieustalonym pochodzeniu.

Nowy!!: Mezopotamia i Elamici · Zobacz więcej »

Enki

Enki w mitologii sumeryjskiej (Ea w mitologii babilońskiej) – bóg słodkich wód, bóg mądrości, stwórca człowieka, czczony w Eridu, w którym była poświęcona mu świątynia E-abzu.

Nowy!!: Mezopotamia i Enki · Zobacz więcej »

Enlil

Enlil (sum. 𒀭𒂗𒆤 den-lil2, tłum. „Pan Wiatru/Powietrza”) – w mitologii sumeryjskiej bóg stojący na czele panteonu sumeryjskiego, jako następca boga An; syn Ziemi (Ki) i Nieba (An), małżonek Ninlil, ojciec Nanny, Nergala, Ningirsu, Ninurty i Nisaby; głównym ośrodkiem jego kultu była świątynia E-kur w mieście Nippur; jeden z czwórki wielkich bogów-stworzycieli (obok boga An, boga Enki i bogini Ninhursag).

Nowy!!: Mezopotamia i Enlil · Zobacz więcej »

Ensi

Ensi (sum. ensi2 zapisywane PA.TE.SI) – tytuł sumeryjski oznaczający księcia lub namiestnika prowincji.

Nowy!!: Mezopotamia i Ensi · Zobacz więcej »

Enuma elisz

piśmie klinowym Enuma elisz (akad. enūma eliš), Poemat o stworzeniu świata – babiloński epos, napisany w języku akadyjskim, nazwany tak od rozpoczynających go słów, które znacząGdy w górze... Pierwotny tekst tego eposu pochodzi prawdopodobnie z końca II tysiąclecia p.n.e. Utwór był recytowany w Babilonie w czwartym dniu noworocznego święta akitu.

Nowy!!: Mezopotamia i Enuma elisz · Zobacz więcej »

Epos

Homer, autor Iliady i Odysei, pionier eposu. Epos (gr. έπος, epos „słowo”), także: ‘epopeja’, ‘poemat heroiczny’, czasem również ‘poemat epicki’ – jeden z głównych i najstarszych gatunków epiki.

Nowy!!: Mezopotamia i Epos · Zobacz więcej »

Epos o Gilgameszu

Sargona II w Dur-Szarrukin prawdopodobnie przedstawiający Gilgamesza z małym lwem; zbiory Luwru (AO 19862) III dynastii z Ur; zbiory Luwru (AO 3761) Epos o Gilgameszu – akadyjski epos opisujący poszukiwanie przez legendarnego Gilgamesza, władcę sumeryjskiego miasta Unug (akadyjskie Uruk), tajemnicy nieśmiertelności.

Nowy!!: Mezopotamia i Epos o Gilgameszu · Zobacz więcej »

Eridu

okresie wczesnodynastycznym (ok. 2900-2350 p.n.e.) Eridu (sum. eridu/eridug(NUN)kiVolk K., A Sumerian Reader, Editrice Pontificio Istituto Biblico, Roma 1999Borger R., Assyrisch-babylonische Zeichenliste, Neukirchen-Vluyn 1978, s. 82., też eri.du10/dùgki, tłum. "dobre miasto"; akad. Eridu) – starożytne miasto w południowej Mezopotamii, położone 24 km na południowy zachód od Urhasło Eridu, w: Bryce T., The Routledge..., s. 233-234.

Nowy!!: Mezopotamia i Eridu · Zobacz więcej »

Eufrat

Eufrat (Eufrates; także Firat,, Nahr al-Furat) to obok Tygrysu jedna z dwóch największych rzek Mezopotamii.

Nowy!!: Mezopotamia i Eufrat · Zobacz więcej »

Górna Mezopotamia

thumb Al-Dżazira Górna Mezopotamia, także Al-Dżazira (Al-Ǧazīra, tłum. ‘wyspa’;, Mîzopotamyay Serû) – region wyżynny w północno-zachodnim Iraku, wschodniej Syrii i częściowo w południowo-wschodniej Turcji, w dorzeczu Tygrysu i Eufratu, część historycznej Mezopotamii.

Nowy!!: Mezopotamia i Górna Mezopotamia · Zobacz więcej »

Girsu

Urukaginy ok. 2350 p.n.e., znaleziona w Girsu, Muzeum Brytyjskie Girsu (sum. ĝir2-suki) – starożytne miasto założone przez Sumerów w południowej Mezopotamii, ok.

Nowy!!: Mezopotamia i Girsu · Zobacz więcej »

Gudea

Głowa Gudei (fragment kamiennego posągu); zbiory Luwru (AO 13). Napis „Gudea władca Lagasz” (fragment kamiennego posągu); zbiory Luwru tzw. cylindry Gudei - gliniane walce pokryte inskrypcjąklinowąopisującąbudowę E-ninnu („Domu Pięćdziesiątki”) - świątyni boga Ningirsu w mieście Girsu Gudea (sum. gù.dé.a, tłum. „powołany”) – sumeryjski władca miasta-państwa Lagasz, panujący w 2.

Nowy!!: Mezopotamia i Gudea · Zobacz więcej »

Gutejowie

Gutejowie (Gutejczycy, Gutowie) – starożytny lud wywodzący się z gór Zagros (dzisiejszy zachodni Iran), o nieznanej bliżej przynależności etnicznej.

Nowy!!: Mezopotamia i Gutejowie · Zobacz więcej »

H.W.F. Saggs

Henry William Frederick Saggs (ur. 2 grudnia 1920, zm. 31 sierpnia 2005) – brytyjski orientalista.

Nowy!!: Mezopotamia i H.W.F. Saggs · Zobacz więcej »

Hammurabi

Babilonii w czasach Hammurabiego z zaznaczonym Babilonem Gliniany stożek z inskrypcjąHammurabiego upamiętniającąwzniesienie murów miasta Sippar; terakota, zbiory Luwru (AO 3277) Pomnik Hammurabiego w Iraku Hammurabi, Hammurapi (Ḫammu-rāpi) – szósty, najsłynniejszy król z I dynastii z Babilonu, syn i następca Sin-muballita, panował przez 43 lata (1792–1750 p.n.e. – chronologia średnia), twórca potęgi państwa starobabilońskiego, autor Kodeksu Praw.

Nowy!!: Mezopotamia i Hammurabi · Zobacz więcej »

Harran

Ruiny Harranu Harran, Charan albo Carrhae – stanowisko archeologiczne na terenie starożytnego miasta w południowo-wschodniej Turcji, około 40 kilometrów na południowy wschód od Şanlıurfy.

Nowy!!: Mezopotamia i Harran · Zobacz więcej »

Hatra

Hatra (arab. الحضر) – starożytne miasto w Mezopotamii, leżące około 50 kilometrów na północny zachód od Aszur.

Nowy!!: Mezopotamia i Hatra · Zobacz więcej »

Henry Rawlinson (archeolog)

Henry Creswicke Rawlinson (ur. 11 kwietnia 1810 w Chadlington, zm. 5 marca 1895 w Londynie) – brytyjski asyrolog, dyplomata; w 1836 odkrył, skopiował i odczytał inskrypcję z Behistun.

Nowy!!: Mezopotamia i Henry Rawlinson (archeolog) · Zobacz więcej »

Hetyci

Płaskorzeźba króla Tudhalijasa IV w Yazılıkaya pod HattusąProcesja 12 bogów świata podziemnego; płaskorzeźba z Yazılıkaya Hetyci (biblijni חתי lub HTY) – lud posługujący się indoeuropejskim językiem hetyckim, który około XVII wieku p.n.e. stworzył potężne państwo z centrum w Hattusa (dzisiejsze Boğazkale) w Anatolii.

Nowy!!: Mezopotamia i Hetyci · Zobacz więcej »

Hormuzd Rassam

Hormuzd Rassam (ur. 1826 w Mosulu, zm. 16 września 1910 w Brighton) – asyryjski archeolog, dyplomata i podróżnik.

Nowy!!: Mezopotamia i Hormuzd Rassam · Zobacz więcej »

Huryci

epoce brązu (kolor różowy). Huryci – lud wywodzący się z Wyżyny Armeńskiej, później zasiedlający Mezopotamię.

Nowy!!: Mezopotamia i Huryci · Zobacz więcej »

I dynastia z Isin

I dynastia z Isin (ok. 2017-1794 p.n.e.) – jedna z królewskich dynastii mezopotamskich, założona w mieście Isin przez Iszbi-Errę, byłego gubernatora Ibbi-Suena, ostatniego króla z III dynastii z Ur.

Nowy!!: Mezopotamia i I dynastia z Isin · Zobacz więcej »

I dynastia z Ur

I dynastia z Ur – panowała w latach ok.

Nowy!!: Mezopotamia i I dynastia z Ur · Zobacz więcej »

II dynastia z Isin

II dynastia z Isin, znana też jako IV dynastia z Babilonu – jedna z królewskich dynastii mezopotamskich, której władcy rządzili Babiloniąw latach ok.

Nowy!!: Mezopotamia i II dynastia z Isin · Zobacz więcej »

II tysiąclecie p.n.e.

III tysiąclecie p.n.e. II tysiąclecie p.n.e. I tysiąclecie p.n.e.XX wiek p.n.e. XIX wiek p.n.e. XVIII wiek p.n.e. XVII wiek p.n.e. XVI wiek p.n.e. XV wiek p.n.e. XIV wiek p.n.e. XIII wiek p.n.e. XII wiek p.n.e. XI wiek p.n.e. II tysiąclecie p.n.e. zaznacza przejście ze średniej do późnej epoki brązu.

Nowy!!: Mezopotamia i II tysiąclecie p.n.e. · Zobacz więcej »

III dynastia z Ur

Imperium III dynastii z Ur (na zielono). III dynastia z Ur – mezopotamska dynastia założona przez Ur-Nammu z Ur, panowała nad zjednoczonym Sumerem i Akadem w latach 2113–2005 p.n.e. (chronologia średnia).

Nowy!!: Mezopotamia i III dynastia z Ur · Zobacz więcej »

III tysiąclecie p.n.e.

IV tysiąclecie p.n.e. III tysiąclecie p.n.e. II tysiąclecie p.n.e. XXX wiek p.n.e. XXIX wiek p.n.e. XXVIII wiek p.n.e. XXVII wiek p.n.e. XXVI wiek p.n.e. XXV wiek p.n.e. XXIV wiek p.n.e. XXIII wiek p.n.e. XXII wiek p.n.e. XXI wiek p.n.e.

Nowy!!: Mezopotamia i III tysiąclecie p.n.e. · Zobacz więcej »

III wiek p.n.e.

III wiek p.n.e. >.

Nowy!!: Mezopotamia i III wiek p.n.e. · Zobacz więcej »

Imperium akadyjskie

Imperium akadyjskie (akad. 𒆳𒌵𒆠, māt Akkadi) – semickie państwo założone przez Sargona Wielkiego, istniejące w latach panowania dynastii akadyjskiej: 2334–2193 p.n.e., na terenie środkowej Mezopotamii, którego stolicąbyło miasto Akad (Agade).

Nowy!!: Mezopotamia i Imperium akadyjskie · Zobacz więcej »

Irak

Region Iraku Zdjęcie satelitarne Iraku Irak, Republika Iraku (arab. العراق, trl. Al-'Irāq, trb. Al-Irak; جمهورية العراق, trb. Dżumhurijjat al-Irak, kurd. كۆماری عێراق, trl. Komarî 'Êraq, trb. Komari Erak; asyr. ܩܘܛܢܝܘܬܐ ܕܥܝܪܐܩ) – państwo arabskie na Bliskim Wschodzie, leżące nad ZatokąPerską.

Nowy!!: Mezopotamia i Irak · Zobacz więcej »

Iran

Iran (trl. Irān, pełna nazwa Islamska Republika Iranu, Dżomhuri-je Eslāmi-je Irān), w Europie dawniej znany jako Persja – państwo na Bliskim Wschodzie, leżące między Morzem Kaspijskim na północy a ZatokąPerskąi ZatokąOmańskąna południu.

Nowy!!: Mezopotamia i Iran · Zobacz więcej »

Isin

Mapa południowej Mezopotamii w II tys. p.n.e. z zaznaczonym miastem Isin Isin – starożytne miasto w południowej Mezopotamii, nad rzekąEufrat, które największe znaczenie zyskało w XX wieku p.n.e. będąc stolicąpaństwa I dynastii z Isin; obecnie stanowisko archeologiczne Al-Bahrijjat w Iraku.

Nowy!!: Mezopotamia i Isin · Zobacz więcej »

Islam

Arabii Saudyjskiej i Afganistanu. pielgrzymek. Islam (al-islām – poddanie się woli Boga), mahometanizm – religia monoteistyczna, na początku XXI wieku druga na świecie pod względem liczby wyznawców po chrześcijaństwieW 2010 roku Pew Research Center oceniło liczbę muzułmanów na 1,57 miliarda, to jest 23% ludzkości.

Nowy!!: Mezopotamia i Islam · Zobacz więcej »

Iszbi-Erra

Iszbi-Erra (akad. Išbi-Erra) – zbuntowany namiestnik Ibbi-Suena, ostatniego króla z III dynastii z Ur, założyciel i pierwszy władca I dynastii z Isin.

Nowy!!: Mezopotamia i Iszbi-Erra · Zobacz więcej »

Isztar

Tzw. „waza Isztar” z wizerunkiem nagiej bogini w otoczeniu zwierząt (wielorożna tiara na głowie jest symbolem boskości); Larsa; pocz. II tys. p.n.e.; zbiory Luwru (AO 17000) Terakotowa płytka z przedstawieniem Isztar; Esznunna; pocz. II tys. p.n.e.; zbiory Luwru (AO 12456) detal z kudurru (steli) króla babilońskiego Meli-Szipaka, ukazujący ośmioramiennągwiazdę – symbol bogini Isztar Isztar (sum. Inana, asyr. Issar) – w mitologii mezopotamskiej bogini wojny i miłości, z czasem główna i jedyna licząca się bogini panteonu mezopotamskiego; jej kult rozpowszechnił się szeroko na całym obszarze starożytnego Bliskiego Wschodu – w Syrii i Fenicji (Asztarte) oraz Anatolii (Szauszka); w Babilonii czczona głównie w Uruk w świątyni E-ana („Dom nieba”).

Nowy!!: Mezopotamia i Isztar · Zobacz więcej »

IV tysiąclecie p.n.e.

V tysiąclecie p.n.e. IV tysiąclecie p.n.e. III tysiąclecie p.n.e.XL wiek p.n.e. XXXIX wiek p.n.e. XXXVIII wiek p.n.e. XXXVII wiek p.n.e. XXXVI wiek p.n.e. XXXV wiek p.n.e. XXXIV wiek p.n.e. XXXIII wiek p.n.e. XXXII wiek p.n.e. XXXI wiek p.n.e.

Nowy!!: Mezopotamia i IV tysiąclecie p.n.e. · Zobacz więcej »

IX tysiąclecie p.n.e.

X tysiąclecie p.n.e. IX tysiąclecie p.n.e. VIII tysiąclecie p.n.e.

Nowy!!: Mezopotamia i IX tysiąclecie p.n.e. · Zobacz więcej »

IX wiek p.n.e.

IX WIEK P.N.E. XI wiek p.n.e. X wiek p.n.e. IX wiek p.n.e. VIII wiek p.n.e. VII wiek p.n.e.

Nowy!!: Mezopotamia i IX wiek p.n.e. · Zobacz więcej »

Jahdun-Lim

Jahdun-Lim – amorycki władca królestwa Mari (środkowy Eufrat), panujący u schyłku XIX w. p.n.e., syn i następca Jaggid-Lima.

Nowy!!: Mezopotamia i Jahdun-Lim · Zobacz więcej »

Janusz Meuszyński

Stanowisko Nimrud w Iraku Jeden z kamiennych reliefów z Nimrud Janusz Meuszyṅski (ur. 22 listopada 1946 w Katowicach, zm. 23 maja 1976 w pobliżu Mersin) – polski archeolog i asyriolog, badacz kultury starożytnej Mezopotamii, w latach 1974–1976 kierownik polskich prac wykopaliskowych w Nimrud (starożytne Kalhu) w Iraku.

Nowy!!: Mezopotamia i Janusz Meuszyński · Zobacz więcej »

Jasmah-Adad

Jasmah-Adad (akad. Jasmaḫ-Adad, amor. Jasmaḫ-AdduFrayne D.R., Old Babylonian Period (2003-1595 BC), The Royal Inscriptions of Mesopotamia – Early Periods, tom 4, University of Toronto Press, 1990, s. 615., w transliteracji z pisma klinowego zapisywane ia-ás-ma-aḫ-diškur, tłum. „bóg Adad mnie wysłuchał”) – młodszy syn króla asyryjskiego Szamszi-Adada I, brat Iszme-Dagana I. Na początku XVIII wieku p.n.e., po podbiciu królestwa Mari, ojciec uczynił go wicekrólem w Mari i ożenił z Beltum, córkąIszki-Adada, króla sąsiedniej Qatny.

Nowy!!: Mezopotamia i Jasmah-Adad · Zobacz więcej »

Język akadyjski

Język akadyjski (akad. lišānum akkadītum), dawniej też zwany „chaldejskim” – język z grupy semickiej, używany w Mezopotamii od połowy III tysiąclecia p.n.e. do początków I tysiąclecia n.e. Nazwa języka pochodzi od miasta Akad w środkowej Mezopotamii, stolicy imperium akadyjskiego, założonego około 2350 roku p.n.e. przez Sargona.

Nowy!!: Mezopotamia i Język akadyjski · Zobacz więcej »

Język aramejski

Język aramejski (aram. ܐܪܡܝܐ Ārāmājâ, Arāmît) – język z grupy semickiej, używany na Bliskim Wschodzie od II tysiąclecia p.n.e. do czasów dzisiejszych.

Nowy!!: Mezopotamia i Język aramejski · Zobacz więcej »

Język sumeryjski

Język sumeryjski (sum. 𒅴𒂠, eme-gi7/gir15, akad. Ŝumeru) – język starożytnego Sumeru, używany w południowej Mezopotamii od co najmniej IV tysiąclecia p.n.e., jeden z najstarszych zapisanych języków.

Nowy!!: Mezopotamia i Język sumeryjski · Zobacz więcej »

Joachim Śliwa

Joachim Śliwa (ur. 1940) – polski archeolog, prof.

Nowy!!: Mezopotamia i Joachim Śliwa · Zobacz więcej »

Jules Oppert

Jules Oppert, Julius Oppert (ur. 9 lipca 1825 roku w Hamburgu, zm. 21 sierpnia 1905 roku w Paryżu) – francuski asyrolog niemieckiego pochodzenia, profesor Collège de France, prezydent Akademii Inskrypcji i Literatury Pięknej.

Nowy!!: Mezopotamia i Jules Oppert · Zobacz więcej »

Julia Zabłocka

Julia Zabłocka, właściwie Rosalia Julianna Zabłocka, (ur. 14 lutego 1931 w Zabrzu, zm. 26 marca 1993 w Poznaniu) – polska historyk starożytności, specjalizująca się w historii Starożytnego Bliskiego Wschodu, związana z Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Nowy!!: Mezopotamia i Julia Zabłocka · Zobacz więcej »

Kabała

Drzewo Życia Kabała („otrzymywanie, przyjmowanie”) – duchowa mistyczno-filozoficzna szkoła judaizmu.

Nowy!!: Mezopotamia i Kabała · Zobacz więcej »

Kalhu

Kalchu – lamassu strzegące wejścia do pałacu królewskiego plan miasta Kalchu z zaznaczonym przebiegiem murów oraz wzgórzami Tell Nimrud (rezydencja królewska) i Tell 'Azar (arsenał) Aszurnasirpala II w Kalchu (na niebiesko zaznaczono dziedziniec w części ceremonialnej pałacu, na czerwono salę tronową, na żółto dziedziniec wewnętrzny w części prywatnej pałacu) Kalhuzapis według ustaleń Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych, w:, Kalchu (asyr. Kalḫu), biblijne Kalach – starożytne miasto w północnej Mezopotamii, na wschodnim brzegu rzeki Tygrys, w IX i VIII w. p.n.e. stolica imperium asyryjskiego.

Nowy!!: Mezopotamia i Kalhu · Zobacz więcej »

Karol Myśliwiec

Karol Jan Myśliwiec (ur. 3 listopada 1943 w Jaśle) – polski archeolog i egiptolog, jeden z kontynuatorów polskich badań archeologicznych nad starożytnym Egiptem, profesor nauk humanistycznych, członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk.

Nowy!!: Mezopotamia i Karol Myśliwiec · Zobacz więcej »

Kasyci

Babilonia za panowania Kasytów. Kasyci (Kaššu, Kaszszu, Kaszu) – jeden ze starożytnych ludów, który zamieszkiwał rejon gór Zagros, a w latach ok.

Nowy!!: Mezopotamia i Kasyci · Zobacz więcej »

Kisz

okresie wczesnodynastycznym (ok. 2900-2350 p.n.e.) Kisz – prastare miasto sumero-akadyjskie, nad Eufratem, 13 km na wschód od Babilonu, obecnie stanowisko archeologiczne Tall al-Uhajmir (Czerwony Pagórek) w Iraku; niewątpliwie jedno z najstarszych miast świata.

Nowy!!: Mezopotamia i Kisz · Zobacz więcej »

Klimat śródziemnomorski

Występowanie klimatu śródziemnomorskiego na świecie Klimat śródziemnomorski – rodzaj klimatu podzwrotnikowego (subtropikalnego), występujący nad Morzem Śródziemnym (stąd jego nazwa), a także w Kalifornii, Południowej Afryce, na południu Australii oraz u wybrzeży Chile w Ameryce Południowej.

Nowy!!: Mezopotamia i Klimat śródziemnomorski · Zobacz więcej »

Kodeks Hammurabiego

Stela z prawami Hammurabiego; zbiory Luwru, Paryż Szamasz wręczający Hammurabiemu insygnia władzy królewskiej Stela z Kodeksem Hammurabiego – inskrypcja Tabliczka z prologiem ze steli Hammurabiego; zbiory Luwru, Paryż Kodeks Hammurabiego – babiloński zbiór praw zredagowany i spisany w XVIII w. p.n.e. za panowania króla Hammurabiego, szóstego przedstawiciela I dynastii z Babilonu.

Nowy!!: Mezopotamia i Kodeks Hammurabiego · Zobacz więcej »

Królestwo Partów

Królestwo Partów – państwo na terenie starożytnego Iranu, rządzone przez dynastię Arsacydów, istniejące od 247/238 p.n.e. do 226 n.e.

Nowy!!: Mezopotamia i Królestwo Partów · Zobacz więcej »

Krystyna Łyczkowska

Krystyna Emilia Łyczkowska (ur. 23 stycznia 1933 w Kaliszu, zm. 29 stycznia 2018 w Warszawie) – prof.

Nowy!!: Mezopotamia i Krystyna Łyczkowska · Zobacz więcej »

Krystyna Szarzyńska

Grób Hanny Rewskiej i Krystyny Szarzyńskiej na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach Krystyna Szarzyńska ps.

Nowy!!: Mezopotamia i Krystyna Szarzyńska · Zobacz więcej »

Kultura archeologiczna

kultury bałtyjskie Kultura archeologiczna – zespół stale współwystępujących ze sobąna pewnym terytorium i w pewnym czasie charakterystycznych form źródeł archeologicznych.

Nowy!!: Mezopotamia i Kultura archeologiczna · Zobacz więcej »

Kultura Dżarmo

Lokalizacja kultury Dżarmo (na czerwono) Kultura Dżarmo – wczesnoneolityczna kultura archeologiczna odkryta w północnej Mezopotamii w 1948 roku przez Roberta Johna Braidwooda.

Nowy!!: Mezopotamia i Kultura Dżarmo · Zobacz więcej »

Kultura Halaf

Lokalizacja kultury Halaf Figurki kobiet Ceramika kultury Halaf Kultura Halaf – chalkolityczna kultura archeologiczna, zlokalizowana w północnej Mezopotamii.

Nowy!!: Mezopotamia i Kultura Halaf · Zobacz więcej »

Kultura Hassuna

Lokalizacja kultury Hassuna Kultura Hassuna, kultura Tell Hassuna – neolityczna kultura archeologiczna, która rozwinęła się obszarach nad górnym Tygrysem.

Nowy!!: Mezopotamia i Kultura Hassuna · Zobacz więcej »

Kultura kebaryjska

Kultura kebaryjska – kultura epipaleolityczna z terenu Syropalestyny datowana na okres od XVI tys.

Nowy!!: Mezopotamia i Kultura kebaryjska · Zobacz więcej »

Kultura natufijska

Zasięg terytorialny kultury natufijskiej Pozostałość po ścianie natufijskiego domu Kultura natufijska – kultura mezolitu bliskowschodniego.

Nowy!!: Mezopotamia i Kultura natufijska · Zobacz więcej »

Kultura Samarra

Talerz z Samarra z ornamentem figuralnym Samarra – kultura archeologiczna rozwijająca się w neolicie, nazwa niniejszej jednostki kulturowej związana jest z eponimicznymi stanowiskami Tell es-Sawwan i Czoga Mami.

Nowy!!: Mezopotamia i Kultura Samarra · Zobacz więcej »

Kurdystan

Zasięg języka kurdyjskiego Kurdystan – kraina historyczna w południowo-zachodniej Azji, obszary zamieszkane w dużej mierze przez Kurdów.

Nowy!!: Mezopotamia i Kurdystan · Zobacz więcej »

Kuwejt

Kuwejt, Państwo Kuwejt (دولة الكويت, trl. Dawlat al-Kuwayt, trb. Daulat al-Kuwajt) – państwo położone w południowo-zachodniej Azji, na północno-zachodnim wybrzeżu Zatoki Perskiej.

Nowy!!: Mezopotamia i Kuwejt · Zobacz więcej »

Lagasz

okresie wczesnodynastycznym (ok. 2900-2350 p.n.e.). Lagasz (sum. lagaški) – starożytne miasto-państwo założone przez Sumerów w południowej Mezopotamii; obecnie stanowisko archeologiczne Tell al-Hiba w Iraku.

Nowy!!: Mezopotamia i Lagasz · Zobacz więcej »

Larsa

Mapa południowej Mezopotamii z zaznaczonym miastem Larsa Lista Królów Larsy, terakota, zbiory Luwru (AO 7025) Larsa (być może biblijne Ellasar, Genesis 14:1) – starożytne miasto-państwo w południowej Mezopotamii, obecnie stanowisko archeologiczne Tell Senkereh w Iraku.

Nowy!!: Mezopotamia i Larsa · Zobacz więcej »

Leonard Woolley

Charles Leonard Woolley (ur. 17 kwietnia 1880 w Londynie, zm. 20 lutego 1960 tamże) – brytyjski archeolog i badacz starożytnego Bliskiego Wschodu, odkrywca Grobów Królewskich z Ur.

Nowy!!: Mezopotamia i Leonard Woolley · Zobacz więcej »

Londyn

Londyn – stolica i największe miasto Anglii i Wielkiej Brytanii, położone w południowo-wschodniej części kraju, nad Tamizą.

Nowy!!: Mezopotamia i Londyn · Zobacz więcej »

Ludy semickie

Ludy semickie, Semici – grupa ludów posługujących się językami z rodziny semickiej, m.in.

Nowy!!: Mezopotamia i Ludy semickie · Zobacz więcej »

Lugal

Lugal (sum. wielki człowiek) – król i najwyższy kapłan w kręgach miast-państw Sumeru.

Nowy!!: Mezopotamia i Lugal · Zobacz więcej »

Lugalzagesi

Sumer za Lugalzagesiego (na czerwono), ok. 2350 p.n.e. Lugalzagesi – władca sumeryjskiego miasta-państwa Umma, panujący ok.

Nowy!!: Mezopotamia i Lugalzagesi · Zobacz więcej »

Manicheizm

Manicheizm – prąd religijno-filozoficzny stworzony w III wieku n.e. przez Babilończyka Maniego (Manesa).

Nowy!!: Mezopotamia i Manicheizm · Zobacz więcej »

Marduk

Marduk (sum. damar-dutu, tłum. „Młody byczek boga Utu”) – bóstwo opiekuńcze miasta Babilon, najważniejszy bóg panteonu babilońskiego, syn boga Enki/Ea, małżonek bogini Sarpanitu, utożsamiany z planetąJowisz i Syriuszem.

Nowy!!: Mezopotamia i Marduk · Zobacz więcej »

Marek Stępień (historyk)

Marek Stępień (ur. 1958 w Warszawie) – polski historyk, asyriolog, nauczyciel akademicki Uniwersytetu Warszawskiego.

Nowy!!: Mezopotamia i Marek Stępień (historyk) · Zobacz więcej »

Mari

Mezopotamii w II tysiącleciu p.n.e. z zaznaczonym położeniem miasta Mari Figurka z gipsu i lapis lazuli znaleziona na terenie świątyni Isztar w Mari (ok. 2400 p.n.e.) Mari – starożytne miasto w północnej Mezopotamii nad Eufratem.

Nowy!!: Mezopotamia i Mari · Zobacz więcej »

Marian Leon Bielicki

Marian Leon Bielicki (ur. 5 czerwca 1920 w Wilnie, zm. 8 kwietnia 1972 w Warszawie) – polski pisarz, eseista, dziennikarz, tłumacz języka rosyjskiego.

Nowy!!: Mezopotamia i Marian Leon Bielicki · Zobacz więcej »

Medowie

Żołnierz medyjski, relief z pałacu w Persepolis Medowie – lud indoeuropejski zamieszkujący w starożytności północno-zachodni Iran.

Nowy!!: Mezopotamia i Medowie · Zobacz więcej »

Mesanepada

Mesanepada (sum. mes.an.ne2.pa3.da, tłum. „młodzieniec wybrany przez boga Ana”) – jeden z wczesnych sumeryjskich władców, który ok.

Nowy!!: Mezopotamia i Mesanepada · Zobacz więcej »

Mezolit

Mezolit (gr. mesos „średni” i lithos „kamień”), środkowa epoka kamienia, epipaleolit – środkowy okres epoki kamienia trwający od około 11000–7000 p.n.e. na Bliskim Wschodzie i około 8000–4800 p.n.e. na terenach Niżu Środkowoeuropejskiego, stanowiący stopniowe przejście od paleolitu do neolitu i związany z postępującymi przemianami klimatycznymi (schyłek zlodowacenia).

Nowy!!: Mezopotamia i Mezolit · Zobacz więcej »

Mezopotamia (ujednoznacznienie)

* Mezopotamia – starożytna kraina na Bliskim Wschodzie.

Nowy!!: Mezopotamia i Mezopotamia (ujednoznacznienie) · Zobacz więcej »

Mircea Eliade

Mircea Eliade (ur. 9 marca 1907 w Bukareszcie, zm. 22 kwietnia 1986 w Chicago) – rumuński historyk religii, religioznawca, indolog, filozof kultury, a także eseista, pisarz i dyplomata.

Nowy!!: Mezopotamia i Mircea Eliade · Zobacz więcej »

Mitanni

Bliskiego Wschodu ok. 1400 r. p.n.e. Zasięg terytorialny królestwa Mitanni w okresie jego największego rozwoju (początek XV w. p.n.e.). listów z Amarny; ok. 1350 p.n.e. Pozostałości mitannijskiego pałacu w mieście Nagar (obecnie stanowisko archeologiczne Tell Brak w Syrii). Mitanni – starożytne państwo założone przez Hurytów w północnej Mezopotamii i północnej Syrii w II tysiącleciu p.n.e. ze stolicąw Waszuganni (dotąd nie zidentyfikowana).

Nowy!!: Mezopotamia i Mitanni · Zobacz więcej »

Mitologia sumeryjska

Mitologia sumeryjska – mitologia z południowych terenów Mezopotamii z okresu, kiedy były pod panowaniem Sumerów.

Nowy!!: Mezopotamia i Mitologia sumeryjska · Zobacz więcej »

Mitraizm

Mitraizm – kult solarnego boga Mitry; był kultem misteryjnym znanym początkowo w Azji Przedniej, później rozprzestrzenił się na całe cesarstwo rzymskie.

Nowy!!: Mezopotamia i Mitraizm · Zobacz więcej »

Mitrydates I

Mitrydates I (ur. ok. 195 p.n.e., zm. 132 p.n.e.) – król Partii z dynastii Arsacydów (Arsakidów) od ok.

Nowy!!: Mezopotamia i Mitrydates I · Zobacz więcej »

Morze Śródziemne

Mapa Morza Śródziemnego z zaznaczonymi ośrodkami miejskimi i infrastrukturątransportowąMorze Śródziemne – morze międzykontynentalne leżące pomiędzy Europą, Afrykąi Azją, o powierzchni około 2,5 mln km².

Nowy!!: Mezopotamia i Morze Śródziemne · Zobacz więcej »

Mosul

Tygrys, dzielącąje na część wschodniąi zachodniąMosul (arab. الموصل, Al-Mawṣil; kurd. مووسڵ, Musll) – miasto w północnym Iraku, stolica muhafazy Niniwa.

Nowy!!: Mezopotamia i Mosul · Zobacz więcej »

Nabopolassar

Nabopolassar, Nabopalasar (akad. Nabu-apla-uṣur, tłum. „boże Nabu syna pierworodnego strzeż”) (zm. ok. 605 p.n.e.) – od ok.

Nowy!!: Mezopotamia i Nabopolassar · Zobacz więcej »

Nabuchodonozor I

Nabuchodonozor I, właśc.

Nowy!!: Mezopotamia i Nabuchodonozor I · Zobacz więcej »

Nabuchodonozor II

Nabuchodonozor II, właśc.

Nowy!!: Mezopotamia i Nabuchodonozor II · Zobacz więcej »

Naram-Sin (Asyria)

Naram-Sin – władca miasta-państwa Aszur, syn i następca Puzur-Aszura II, wymieniony w Asyryjskiej liście królów jako 37.

Nowy!!: Mezopotamia i Naram-Sin (Asyria) · Zobacz więcej »

Naram-Sin z Akadu

Lulubejami Naram-Sin, także Narām-Sîn lub Naram-Suen (akad. 𒀭𒈾𒊏𒄠𒀭𒂗𒍪 Na-ra-am Sin, co oznacza „umiłowany przez boga Księżyca Sina”) – władca Imperium Akadyjskiego, który panował prawdopodobnie około lat 2254–2218 p.n.e. Był wnukiem Sargona Wielkiego.

Nowy!!: Mezopotamia i Naram-Sin z Akadu · Zobacz więcej »

Nidaba

Nidaba (również Nisaba) – bogini mądrości, zboża, patronka pisarzy w mitologii sumeryjskiej.

Nowy!!: Mezopotamia i Nidaba · Zobacz więcej »

Niniwa

Niniwa (akad. Ninūa) – starożytne miasto w północnej Mezopotamii, leżące nad wschodnim, lewym brzegiem Tygrysu; jedna ze stolic Asyrii.

Nowy!!: Mezopotamia i Niniwa · Zobacz więcej »

Ninurta

Ninurta (asyryjski Inurta) – sumeryjski bóg burzy, wojny i rolnictwa.

Nowy!!: Mezopotamia i Ninurta · Zobacz więcej »

Nippur

Nippur (sum. nibru(EN.LÍL)ki; akad. Nippur, Nippuru) – starożytne miasto w południowej Mezopotamii, pradawna stolica religijna Sumeru i główne miejsce kultu boga Enlila (w świątyni E-kur); obecnie stanowisko archeologiczne Niffar położone w prowincji Al-Kadisijja w Iraku, nieco na północ od miasta Afak i ok.

Nowy!!: Mezopotamia i Nippur · Zobacz więcej »

Okres starosumeryjski

Zatoki Perskiej Okres wczesnodynastyczny (starosumeryjski) – okres w dziejach starożytnej Mezopotamii, nazwany tak od spisu „dynastii”, czyli Sumeryjskiej listy królów – dokumentu wyszczególniającego, które miasta sprawowały hegemonię w Dolnej Mezopotamii.

Nowy!!: Mezopotamia i Okres starosumeryjski · Zobacz więcej »

Okres Ubajd

Ur, Hadżi Muhammad, Tell 'Oueili) Narodowego Muzeum Ceramiki w Sèvres, Francja przykład naczynia z późnego okresu Ubajd; południowy Irak; zbiory Museum of Fine Arts w Bostonie Okres Ubajd, Kultura Obeid – nazwa ostatniego okresu prehistorii w Mezopotamii, trwającego od ok.

Nowy!!: Mezopotamia i Okres Ubajd · Zobacz więcej »

Okres Uruk

Okres lub Kultura Uruk – okres dziejów starożytnej Mezopotamii obejmujący większączęść IV tysiąclecia p.n.e., przy czym dokładniejszy zakres czasowy jego istnienia jest dyskusyjny – niektórzy badacze zamykajągo w l. 3750–3150 p.n.e., inni w l. 4000–3100 p.n.e., a jeszcze inni w l. 4300–3450 p.n.e. Nazwa okresu pochodzi od starożytnego miasta Uruk, na terenie którego odkryto po raz pierwszy liczne znaleziska tej kultury.

Nowy!!: Mezopotamia i Okres Uruk · Zobacz więcej »

Państwo nowobabilońskie

Państwo nowobabilońskie, Chaldea – starożytne państwo na Bliskim Wschodzie, pod panowaniem dynastii chaldejskiej, ze stolicąw Babilonie.

Nowy!!: Mezopotamia i Państwo nowobabilońskie · Zobacz więcej »

Paleolit

Wenus z Willendorfu (2011) Paleolit (gr. παλαιός, palaiós 'stary', λίθος, líthos 'kamień'), starsza epoka kamienia, epoka kamienia łupanego – pierwszy okres epoki kamienia, jedna z epok prehistorii, najstarszy i najdłuższy etap w dziejach rozwoju społeczności ludzkiej.

Nowy!!: Mezopotamia i Paleolit · Zobacz więcej »

Palestyna

Palestyńska moneta z okresu rządów brytyjskich Flaga brytyjskiego mandatu Palestyna Flaga współczesnego państwa Palestyna Jerozolimie Banknot palestyńskiego funta Palestyna – region geograficzny w zachodniej Azji.

Nowy!!: Mezopotamia i Palestyna · Zobacz więcej »

Paryż

Paryż – stolica i najludniejsze miasto Francji, a także departament (nr 75), w regionie Île-de-France.

Nowy!!: Mezopotamia i Paryż · Zobacz więcej »

Paul-Émile Botta

Paul-Émile Botta (ur. 6 grudnia 1802 w Turynie we Włoszech, zm. 29 marca 1870 w Acheres we Francji) – francuski konsul i archeolog pochodzenia włoskiego.

Nowy!!: Mezopotamia i Paul-Émile Botta · Zobacz więcej »

Płaskowyż

Bułgarii Płaskowyż (plateau) – obszar wysoko położony o płaskiej lub lekko falistej powierzchni i o stromych stokach, będący fragmentem wydźwigniętej powierzchni zrównania lub równiny wulkanicznej.

Nowy!!: Mezopotamia i Płaskowyż · Zobacz więcej »

Persowie

Persowie – starożytny lud pochodzenia irańskiego, współcześnie zaś naród zamieszkujący głównie obszar Iranu (dawniej znanego jako Persja).

Nowy!!: Mezopotamia i Persowie · Zobacz więcej »

Piotr Bieliński (archeolog)

Piotr Bieliński (ur. 1948 w Bernie, Szwajcaria) – polski archeolog śródziemnomorski, profesor nauk humanistycznych, specjalizuje się w archeologii starożytnego Bliskiego Wschodu.

Nowy!!: Mezopotamia i Piotr Bieliński (archeolog) · Zobacz więcej »

Pismo klinowe

Mapa ważniejszych stanowisk archeologicznych na których znaleziono archiwa z tekstami zapisanymi pismem klinowym Pismo klinowe – jedna z najstarszych na świecie odmian pisma, powstała na Bliskim Wschodzie, stworzona najprawdopodobniej przez Sumerów ok.

Nowy!!: Mezopotamia i Pismo klinowe · Zobacz więcej »

Polis

Polis (stgr., l.mn. – pierwotnie „miejsce warowne”) – forma państwa w starożytnej Grecji.

Nowy!!: Mezopotamia i Polis · Zobacz więcej »

Politeizm

Bogowie starożytnego Egiptu w Carnegie Museum of Natural History Politeizm (z polys – „liczny” + theos – „bóg”), wielobóstwo – wiara w istnienie wielu bóstw (np. religia Słowian, religia starożytnej Grecji, starożytnego Rzymu, starożytnego Egiptu, wierzenia Azteków, shintō, niektóre odłamy hinduizmu).

Nowy!!: Mezopotamia i Politeizm · Zobacz więcej »

Przemysław Trzeciak

Przemysław Trzeciak (ur. 1931) – polski historyk sztuki, nauczyciel akademicki, emerytowany profesor Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, autor wielu prac naukowych i publikacji popularyzujących historię sztuki, w tym historię architektury.

Nowy!!: Mezopotamia i Przemysław Trzeciak · Zobacz więcej »

Pustynia Syryjska

Palmyra Pustynia Syryjska (Badijat asz-Szam) – pustynia w południowo-zachodniej Azji, na pograniczu Syrii, Iraku, Arabii Saudyjskiej i Jordanii.

Nowy!!: Mezopotamia i Pustynia Syryjska · Zobacz więcej »

Puzur-Aszur I

Puzur-Aszur I – jeden z najwcześniejszych władców miasta-państwa Aszur, noszący tytuł „zarządcy (miasta) Aszur” (énsi a-šùrki)inskrypcja Szalim-ahuma (A.0.31); A.K. Grayson, Assyrian Rulers..., s. 14.

Nowy!!: Mezopotamia i Puzur-Aszur I · Zobacz więcej »

Rewolucja neolityczna

Żyzny Półksiężyc – kolebka rolnictwa Rewolucja neolityczna – proces przechodzenia ludzkości od łowiectwa-zbieractwa i koczownictwa do produkcji żywności, czyli rolnictwa i hodowli, oraz do osiadłego trybu życia, trwający w naszym kręgu cywilizacyjnym w latach ok.

Nowy!!: Mezopotamia i Rewolucja neolityczna · Zobacz więcej »

Rim-Sin I

Rim-Sin I, Rimsin I (1822–1763 p.n.e. według chronologii średniej) – król Larsy, syn Kudur-Mabuka, brat i następca Warad-Sina.

Nowy!!: Mezopotamia i Rim-Sin I · Zobacz więcej »

Salmanasar III

Salmanasar III, właśc.

Nowy!!: Mezopotamia i Salmanasar III · Zobacz więcej »

Samsu-ditana

Mapa Mezopotamii w czasach panowania I dynastii z Babilonu (od Hammurabiego do Samsu-ditany) Samsu-ditana (Samsu-ditāna) – jedenasty, ostatni król Babilonii z I dynastii z Babilonu, syn i następca Ammi-saduqi, panował przez 31 lat (1626–1595 p.n.e. – chronologia średnia).

Nowy!!: Mezopotamia i Samsu-ditana · Zobacz więcej »

Sargon I

Sargon I, właśc.

Nowy!!: Mezopotamia i Sargon I · Zobacz więcej »

Sargon II

Sargon II, właśc.

Nowy!!: Mezopotamia i Sargon II · Zobacz więcej »

Sargon Wielki

Sargon z Akadu (akad. 𒊬𒊒𒄀 Šar-ru-gi), także Sargon Wielki, w starszych pracach historycznych jako Sargon Starszy – twórca i pierwszy władca Imperium Akadyjskiego, znany z podboju sumeryjskich miast-państw w XXIV i XXIII wieku p.n.e. Był założycielem dynastii akadyjskiej, która rządziła przez około sto lat po jego śmierci, aż do podboju Sumeru przez Gutejów.

Nowy!!: Mezopotamia i Sargon Wielki · Zobacz więcej »

Sasanidzi

Sasanidzi – dynastia panująca w Iranie (wówczas, Ērānšahr) w latach 224–651 naszej ery.

Nowy!!: Mezopotamia i Sasanidzi · Zobacz więcej »

Seleucja nad Tygrysem

Plan Seleucji i Ktezyfonu z zaznaczonązmiennościąkoryta Tygrysu Seleucja (Seleukia, Seleukeja) nad Tygrysem – starożytne miasto, założone przez Seleukosa I Nikatora ok.

Nowy!!: Mezopotamia i Seleucja nad Tygrysem · Zobacz więcej »

Seleucydzi

bitwie pod Ipsos (301 p.n.e.) Seleucydzi lub też Seleukidzi – dynastia hellenistyczna założona przez Seleukosa, z ośrodkiem początkowo w Babilonii, a od początku III w. p.n.e. Syrii, panująca w latach 312–63 p.n.e. Seleukos był jednym z dowódców Aleksandra Wielkiego.

Nowy!!: Mezopotamia i Seleucydzi · Zobacz więcej »

Seleukos I Nikator

Seleukos I Nikator (gr. Nikator – zwycięzca; ur. ok. 358, zm. w 281 p.n.e.) – jeden z tzw.

Nowy!!: Mezopotamia i Seleukos I Nikator · Zobacz więcej »

Sennacheryb

Sennacheryb, właśc.

Nowy!!: Mezopotamia i Sennacheryb · Zobacz więcej »

Septymiusz Sewer

Lucjusz Septymiusz Sewer, Lucius Septimius Severus (ur. 11 kwietnia 145/146 w Leptis Magna, zm. 4 lutego 211 w Eboracum (obecnie York)) – cesarz rzymski w latach 193–211.

Nowy!!: Mezopotamia i Septymiusz Sewer · Zobacz więcej »

Sippar

Sippar (sum. zimbir(UD.KIB.NUN)ki; akad. Sippar, Sippir) – starożytne miasto w północnej Babilonii, położone na wschodnim brzegu Eufratu, około 60 km na północ od Babilonu; obecnie stanowisko archeologiczne Abu Habbah (tłum. „Ojciec nasion”)Gasche H., Janssen C., hasło Sippar, w: Meyers E.M. (wyd.), The Oxford..., s. 47.

Nowy!!: Mezopotamia i Sippar · Zobacz więcej »

Starożytność

Egipskie piramidy Ateny na Akropolu Rzymskie koloseum Starożytność – pierwszy okres historii niektórych części świata, wyróżniany zwłaszcza w dziejopisarstwie europejskim.

Nowy!!: Mezopotamia i Starożytność · Zobacz więcej »

Starożytny Bliski Wschód

Ważniejsze państwa i krainy starożytnego Bliskiego Wschodu Starożytny Bliski Wschód - zespół cywilizacji starożytnych, skupionych przede wszystkim wokół obszaru Mezopotamii i często (choć mylnie) do niego ograniczany; zakres procesów historycznych na terenie Bliskiego Wschodu w przedziale czasowym od prahistorii do nastania wpływów cywilizacji antycznej.

Nowy!!: Mezopotamia i Starożytny Bliski Wschód · Zobacz więcej »

Starożytny Egipt

Maska grobowa Tutanchamona – jeden z najbardziej rozpoznawalnych wytworów kultury staroegipskiej Starożytny Egipt (stegip. Kemet, Czarna Ziemia) – cywilizacja starożytnego Bliskiego Wschodu położona w północno-wschodniej Afryce w dolinie i delcie Nilu (z oazami Pustyni Libijskiej włącznie).

Nowy!!: Mezopotamia i Starożytny Egipt · Zobacz więcej »

Starożytny Iran

Starożytny Iran, starożytna Persja − Iran w starożytności, od początku do podboju arabskiego.

Nowy!!: Mezopotamia i Starożytny Iran · Zobacz więcej »

Stela sępów

Fragment Steli sępów – w górnej i w dolnej części steli Eanatum na czele wojska – u góry pieszo, a na dole na rydwanie Fragment Steli sępów – sępy rozszarpujące ciała wrogów Stela sępów – pomnik z wapienia o wysokości ok.

Nowy!!: Mezopotamia i Stela sępów · Zobacz więcej »

Sumer

Sumer i jego miasta. W czasach jego istnienia linia brzegowa sięgała miasta Ur. Sumer (Szumer, Sumeria; sum. 𒌦 𒊕 𒈪 𒂵 Ki-en-gir, hebr. שִׁנְעָר Szinear – por. Rdz 10:10) – starożytna kraina leżąca w południowej części Mezopotamii (dzisiaj południowy Irak).

Nowy!!: Mezopotamia i Sumer · Zobacz więcej »

Sumerowie

Sumeryjska figurka oranta z ogolonągłowąoraz w stroju w liściaste wzory (około 2400 roku p.n.e.) Sumerowie (sum. 𒊕𒈪, saĝ-ĝi6-ga, tłum. „czarnogłowi”) – starożytny lud nieznanego pochodzenia, który pod koniec IV tysiąclecia p.n.e. stworzył cywilizację w południowej Mezopotamii – Sumer.

Nowy!!: Mezopotamia i Sumerowie · Zobacz więcej »

Sumu-abum

Mapa ważniejszych miast południowej Mezopotamii w 1 połowie II tys. p.n.e. Sumu-abum (Sūmû-abum) – przywódca jednego z plemion amoryckich, który w 1894 p.n.e. przejął władzę w Babilonie zakładając I dynastię z Babilonu i panował przez 14 lat (1894–1881 p.n.e. – chronologia średnia).

Nowy!!: Mezopotamia i Sumu-abum · Zobacz więcej »

Suza

Suza (pers. شوش - Shūsh) – miasto w starożytnym Elamie, jedna z jego stolic; obecnie leży w ostanie Chuzestan w Iranie, na terenie identycznie nazwanego, liczącego około 50 000 mieszkańców, współczesnego miasta, ok.

Nowy!!: Mezopotamia i Suza · Zobacz więcej »

Synkretyzm

Synkretyzm (gr. συγκρητισμός, synkrētismós 'sojusz miast kreteńskich') – połączenie różnych, często rozbieżnych i sprzecznych poglądów; wyznawanie zasad lub wierzeń obejmujących odległe od siebie elementy pozornie lub rzeczywiście wzajemnie sprzecznych.

Nowy!!: Mezopotamia i Synkretyzm · Zobacz więcej »

Syria

Syria (trl. Sūrijā, trb.), nazwa oficjalna: Syryjska Republika Arabska (ar. الجمهورية العربية السورية, trl. Al-Ǧumhūrijja ăl-ʿArabijja ăs-Sūrijja, trb. Al-Dżumhurijja al-Arabijja as-Surijja) – państwo arabskie na Bliskim Wschodzie.

Nowy!!: Mezopotamia i Syria · Zobacz więcej »

Syria starożytna

Syria starożytna – terytorium, którego granice w okresie od około VII tys.

Nowy!!: Mezopotamia i Syria starożytna · Zobacz więcej »

Szamszi-Adad I

Zasięg terytorialny królestwa Szamszi-Adada I (1814-1782 p.n.e.) Szamszi-Adad I (akadyjskie Šamšī-Adad; amoryckie Šamšī-Addu - tłum. „Słońcem moim jest bóg Adad”) – Amoryta, syn Ila-kabkabi z miasta Terqa, założyciel amoryckiej dynastii państwa asyryjskiego; twórca pierwszego asyryjskiego imperium.

Nowy!!: Mezopotamia i Szamszi-Adad I · Zobacz więcej »

Szanidar

Szanidar – rozległa jaskinia w Kurdystanie w północnej części Iraku, w pobliżu granicy tureckiej.

Nowy!!: Mezopotamia i Szanidar · Zobacz więcej »

Szatt al-Arab

Szatt al-Arab (Arvand Rud) − rzeka w południowym Iraku, formująca się przez złączenie wód Eufratu i Tygrysu.

Nowy!!: Mezopotamia i Szatt al-Arab · Zobacz więcej »

Sztuka asyryjska

Sztuka asyryjska – rozwijała się początkowo pod silnym wpływem tradycji sumeryjskich, akadyjskich, później babilońskich.

Nowy!!: Mezopotamia i Sztuka asyryjska · Zobacz więcej »

Sztuka babilońska

Najazd Elamitów około 2000 roku p.n.e. położył kres rozwojowi sztuki sumeryjskiej.

Nowy!!: Mezopotamia i Sztuka babilońska · Zobacz więcej »

Sztuka starożytnej Mezopotamii

Tablica ścienna z Chafadżi przedstawiająca scenę picia wina, Irak, 2600–2370 pne. Sztuka starożytnej Mezopotamii – przejaw działalności artystycznej człowieka na obszarze, położonym w dorzeczu Tygrysu i Eufratu, w okresie od VI tysiąclecia p.n.e., tj.

Nowy!!: Mezopotamia i Sztuka starożytnej Mezopotamii · Zobacz więcej »

Sztuka starożytnej Persji

Sztuka starożytnej Persji – sztuka starożytnej Persji.

Nowy!!: Mezopotamia i Sztuka starożytnej Persji · Zobacz więcej »

Sztuka sumeryjska i akadyjska

Najstarsze ślady osadnictwa znalezione na terenach Mezopotamii pochodząz VIII tys. p.n.e. Sąto niewielkie osady złożone z glinianych domów na planie koła.

Nowy!!: Mezopotamia i Sztuka sumeryjska i akadyjska · Zobacz więcej »

Taurus (góry w Turcji)

Góry Taurus Taurus – łańcuch górski w południowej Turcji, graniczy z WyżynąAnatolijską.

Nowy!!: Mezopotamia i Taurus (góry w Turcji) · Zobacz więcej »

Tell Halaf

Mapa starożytnego Bliskiego Wschodu ok. 1000-800 p.n.e. z zaznaczonymi najważniejszymi aramejskimi i nowohetyckimi państewkami Jeden z ortostatów z Tell Halaf ze scenąpolowania Sfinks - jeden z posągów odnalezionych w Tell Halaf Tell Halaf (starożytna Guzana, biblijne Gozan) – stanowisko archeologiczne w północno-wschodniej Syrii, tuż przy granicy z Turcją, z dwoma głównymi okresami zasiedlenia – okresem neolitu ceramicznego (VI-V tys. p.n.e.) i epokążelaza (koniec II tys.-pierwsze wieki I tys. p.n.e.).

Nowy!!: Mezopotamia i Tell Halaf · Zobacz więcej »

Teoria liczb

Czeski znaczek pocztowy upamiętniający wielkie twierdzenie Fermata i jego dowód przez Andrew Wilesa Teoria liczb – dziedzina matematyki badająca własności niektórych typów liczbLiczby kardynalne i porządkowe sąbadane przez teorię mnogości.

Nowy!!: Mezopotamia i Teoria liczb · Zobacz więcej »

Terqa

Mapa królestwa Szamszi-Adada I z zaznaczonym położeniem miasta Terqa Terqa – starożytne miasto w północnej Mezopotamii, identyfikowane z obecnym stanowiskiem Tell Ashara w Syrii położonym nad środkowym Eufratem ok.

Nowy!!: Mezopotamia i Terqa · Zobacz więcej »

Tiglat-Pileser I

Zasięg terytorialny królestwa średnioasyryjskiego w okresie jego największego rozwoju (koniec XIII – początek XI w. p.n.e.) Tiglat-Pileser I, właśc.

Nowy!!: Mezopotamia i Tiglat-Pileser I · Zobacz więcej »

Tiglat-Pileser III

Kalchu; zbiory Luwru w Paryżu. Tiglat-Pileser III, właśc.

Nowy!!: Mezopotamia i Tiglat-Pileser III · Zobacz więcej »

Trajan

Kolumna Trajana w Rzymie Forum Trajana w Rzymie Marek Ulpiusz Trajan (łac. Marcus Ulpius Traianus, ur. 18 września 53 w Italice, zm. 9 sierpnia 117 w Selinusie) – cesarz rzymski w latach 98–117, drugi z tak zwanych pięciu dobrych cesarzy.

Nowy!!: Mezopotamia i Trajan · Zobacz więcej »

Tukulti-Ninurta I

Zasięg terytorialny królestwa średnioasyryjskiego w okresie jego największego rozwoju (koniec XIII – początek XI w. p.n.e.) tzw. ołtarz Tukulti-Ninurty I odnaleziony w Aszur; zbiory Muzeum Pergamońskiego w Berlinie. Głowica maczugi z umieszczonąna niej inskrypcjąwymieniającąimię Tukulti-Ninurty I; zbiory Luwru (AO 2152) Tukulti-Ninurta I (akad. Tukultī-Ninurta, tłum. „W bogu Ninurcie jest moja ufność”) – król Asyrii, syn i następca Salmanasara I, według Asyryjskiej listy królów panować miał przez 37 lat.

Nowy!!: Mezopotamia i Tukulti-Ninurta I · Zobacz więcej »

Turcja

Turcja (tur. Türkiye), Republika Turcji (tur. Türkiye Cumhuriyeti) – państwo położone w Azji Zachodniej na półwyspie Azja Mniejsza, a częściowo również w Europie Południowo-Wschodniej, ze stolicąw Ankarze.

Nowy!!: Mezopotamia i Turcja · Zobacz więcej »

Tygrys (rzeka)

Tygrys (gr. Tígrēs lub Tígris, arab. دجلة, Nahr Dijlah) to obok Eufratu jedna z dwóch największych rzek Mezopotamii.

Nowy!!: Mezopotamia i Tygrys (rzeka) · Zobacz więcej »

Umma (miasto)

okresie wczesnodynastycznym (ok. 2900-2350 p.n.e.) Umma – starożytne miasto-państwo założone przez Sumerów w południowej Mezopotamii, znane przede wszystkim z długotrwałego sporu granicznego z sąsiadującym miastem-państwem Lagasz; obecnie stanowisko archeologiczne Dżucha (Jūkhā) w Iraku.

Nowy!!: Mezopotamia i Umma (miasto) · Zobacz więcej »

Ur (miasto)

Ur (sum. uri2/urim2(ŠEŠ.UNUG)ki lub uri5/urim5(ŠEŠ.AB)ki) – starożytne miasto w południowej Mezopotamii, w XXI wieku p.n.e. stolica imperium III dynastii z Ur; obecnie stanowisko archeologiczne Tall al-Mukajjar w Iraku, położone ok.

Nowy!!: Mezopotamia i Ur (miasto) · Zobacz więcej »

Ur-Nammu

Imperium III dynastii z Ur (na zielono) Ur (dziś Al-Muqaiyar w Iraku) British Museum Ur-Nammu, Ur-Namma (sum. ur-dnammu, ur-dnamma, tłum. „sługa bogini Nammu”) – sumeryjski władca, założyciel III dynastii z Ur, panował w latach 2113-2096 p.n.e..

Nowy!!: Mezopotamia i Ur-Nammu · Zobacz więcej »

Urartu

Urartu, Ararat, Biajnili, Królestwo Wan (urart. KURbi-a-i-na, orm. Ուրարտու, tur. Urartular, pers. اورارتو) – starożytne państwo na Bliskim Wschodzie, na Wyżynie Armeńskiej (współcześnie terytorium byłego Urartu znajduje się w granicach Armenii, Turcji i Iranu).

Nowy!!: Mezopotamia i Urartu · Zobacz więcej »

Urmia (jezioro)

Urmia (dawniej Rezaije) – bezodpływowe, słone jezioro położone w północno-zachodnim Iranie na Wyżynie Armeńskiej.

Nowy!!: Mezopotamia i Urmia (jezioro) · Zobacz więcej »

Uruk

Uruk (sum. unug/unuki; akad. Uruk; bibl. Erech) – starożytne miasto w południowej Mezopotamii, położone nad starym korytem Eufratu, współcześnie stanowisko archeologiczne Warka (też Al-Warka) w południowym Iraku, leżące ok.

Nowy!!: Mezopotamia i Uruk · Zobacz więcej »

V tysiąclecie p.n.e.

VI tysiąclecie p.n.e. V tysiąclecie p.n.e. IV tysiąclecie p.n.e.

Nowy!!: Mezopotamia i V tysiąclecie p.n.e. · Zobacz więcej »

VI tysiąclecie p.n.e.

VII tysiąclecie p.n.e. VI tysiąclecie p.n.e. V tysiąclecie p.n.e.

Nowy!!: Mezopotamia i VI tysiąclecie p.n.e. · Zobacz więcej »

VII tysiąclecie p.n.e.

VIII tysiąclecie p.n.e. VII tysiąclecie p.n.e. VI tysiąclecie p.n.e. Pochodzące z VII tysiąclecia p.n.e. stanowisko archeologiczne Çatal Höyük w Turcji.

Nowy!!: Mezopotamia i VII tysiąclecie p.n.e. · Zobacz więcej »

VII wiek p.n.e.

VII WIEK P.N.E. IX wiek p.n.e. VIII wiek p.n.e. VII wiek p.n.e. VI wiek p.n.e. V wiek p.n.e.

Nowy!!: Mezopotamia i VII wiek p.n.e. · Zobacz więcej »

VIII tysiąclecie p.n.e.

IX tysiąclecie p.n.e. VIII tysiąclecie p.n.e. VII tysiąclecie p.n.e.

Nowy!!: Mezopotamia i VIII tysiąclecie p.n.e. · Zobacz więcej »

VIII wiek p.n.e.

VIII WIEK P.N.E. X wiek p.n.e. IX wiek p.n.e. VIII wiek p.n.e. VII wiek p.n.e. VI wiek p.n.e.

Nowy!!: Mezopotamia i VIII wiek p.n.e. · Zobacz więcej »

Wielki Nefud

Wielki Nefud, także Pustynia Czerwona (arab. النفود, An-Nafūd) – pustynia piaszczysta w północnej części Półwyspu Arabskiego na terytorium Arabii Saudyjskiej.

Nowy!!: Mezopotamia i Wielki Nefud · Zobacz więcej »

Wojny diadochów

Podbój imperium perskiego przez Aleksandra Wielkiego (334–323 p.n.e.) Wojny diadochów – konflikty zbrojne pomiędzy wodzami Aleksandra Wielkiego toczone po jego śmierci o panowanie nad stworzonym przez niego imperium.

Nowy!!: Mezopotamia i Wojny diadochów · Zobacz więcej »

Wojny rzymsko-sasanidzkie

Wojny rzymsko-sasanidzkie – seria wojen między cesarstwem rzymskim (od 395 – wschodniorzymskim) i Imperium Sasanidów (państwem nowoperskim), trwających od III do VII wieku.

Nowy!!: Mezopotamia i Wojny rzymsko-sasanidzkie · Zobacz więcej »

Wyżyna Irańska

Wyżyna Irańska (pers. فلات ایران, Falāt-e Īrān; urdu سطح مرتفع ایران, Sat̤aḥ-e Murtafaʿ-e Īrān; ang. Iranian Plateau, Plateau of Iran) – rozległy region wyżynno-górski w Azji Zachodniej.

Nowy!!: Mezopotamia i Wyżyna Irańska · Zobacz więcej »

X wiek p.n.e.

X WIEK P.N.E. XII wiek p.n.e. XI wiek p.n.e. X wiek p.n.e. IX wiek p.n.e. VIII wiek p.n.e.

Nowy!!: Mezopotamia i X wiek p.n.e. · Zobacz więcej »

XII wiek p.n.e.

XII WIEK P.N.E. XIV wiek p.n.e. XIII wiek p.n.e. XII wiek p.n.e. XI wiek p.n.e. X wiek p.n.e. Zmarli.

Nowy!!: Mezopotamia i XII wiek p.n.e. · Zobacz więcej »

XIII wiek p.n.e.

XIII WIEK P.N.E. XV wiek p.n.e. XIV wiek p.n.e. XIII wiek p.n.e. XII wiek p.n.e. XI wiek p.n.e. Urodzili się.

Nowy!!: Mezopotamia i XIII wiek p.n.e. · Zobacz więcej »

XIV wiek p.n.e.

XIV WIEK P.N.E. XVI wiek p.n.e. XV wiek p.n.e. XIV wiek p.n.e. XIII wiek p.n.e. XII wiek p.n.e. Urodzili się.

Nowy!!: Mezopotamia i XIV wiek p.n.e. · Zobacz więcej »

XV wiek p.n.e.

XV WIEK P.N.E. XVII wiek p.n.e. XVI wiek p.n.e. XV wiek p.n.e. XIV wiek p.n.e. XIII wiek p.n.e. Urodzili się.

Nowy!!: Mezopotamia i XV wiek p.n.e. · Zobacz więcej »

XVI wiek p.n.e.

XVI wiek p.n.e. XVIII wiek p.n.e. XVII wiek p.n.e. XVI wiek p.n.e. XV wiek p.n.e. XIV wiek p.n.e. Urodzili się.

Nowy!!: Mezopotamia i XVI wiek p.n.e. · Zobacz więcej »

XVIII wiek p.n.e.

XVIII WIEK P.N.E. XX wiek p.n.e. XIX wiek p.n.e. XVIII wiek p.n.e. XVII wiek p.n.e. XVI wiek p.n.e. Urodzili się.

Nowy!!: Mezopotamia i XVIII wiek p.n.e. · Zobacz więcej »

XX wiek p.n.e.

XX WIEK P.N.E. XXII wiek p.n.e. XXI wiek p.n.e. XX wiek p.n.e. XIX wiek p.n.e. XVIII wiek p.n.e. Urodzili się.

Nowy!!: Mezopotamia i XX wiek p.n.e. · Zobacz więcej »

XXI wiek p.n.e.

XXI WIEK P.N.E. XXIII wiek p.n.e. XXII wiek p.n.e. XXI wiek p.n.e. XX wiek p.n.e. XIX wiek p.n.e. Urodzili się.

Nowy!!: Mezopotamia i XXI wiek p.n.e. · Zobacz więcej »

XXII wiek p.n.e.

XXII WIEK P.N.E. XXIV wiek p.n.e. XXIII wiek p.n.e. XXII wiek p.n.e. XXI wiek p.n.e. XX wiek p.n.e. Urodzili się.

Nowy!!: Mezopotamia i XXII wiek p.n.e. · Zobacz więcej »

XXIV wiek p.n.e.

XXIV WIEK P.N.E. XXVI wiek p.n.e. XXV wiek p.n.e. XXIV wiek p.n.e. XXIII wiek p.n.e. XXII wiek p.n.e. Urodzili się.

Nowy!!: Mezopotamia i XXIV wiek p.n.e. · Zobacz więcej »

Zagros

Góry Zagros – widok z kosmosu, wrzesień 1992 Zagros – góry w Iranie, od pd.-zach.

Nowy!!: Mezopotamia i Zagros · Zobacz więcej »

Zaratusztrianizm

cytat.

Nowy!!: Mezopotamia i Zaratusztrianizm · Zobacz więcej »

Zatoka Perska

Zatoka Perska, Zatoka Irańska, (pers. خليج فارس – Chalidż-e Fars, arab. الخليج الفارسي – Al-Chalidż al-Farsi), wcinająca się między Półwysep Arabski a wybrzeże Iranu.

Nowy!!: Mezopotamia i Zatoka Perska · Zobacz więcej »

Ziggurat

Mapa Mezopotamii i Elamu z zaznaczonąlokalizacjąznanych zigguratów Plan sumeryjskiego okręgu świątynnego boga Anu w Uruk (ok. 3000 p.n.e.) – wysoki taras ze świątyniąna szczycie stanowił pierwowzór późniejszych zigguratów III dynastii z Ur (ok. 2100–2000 p.n.e.) Dur-Untasz-Napirisza (dziś Czoga Zanbil w Iranie) Jedna z rekonstrukcji wyglądu zigguratu Etemenanki w Babilonie Zig(g)urat, zik(k)urat (sum. u6.nir; akad. ziqqurratu poch. od czasownika zaqāru – budować wysoko; asyr. siqqurratu) – charakterystyczna dla architektury sakralnej Mezopotamii wieża świątynna o zmniejszających się schodkowo kolejnych tarasach.

Nowy!!: Mezopotamia i Ziggurat · Zobacz więcej »

Zimri-Lim

Mapa Mezopotamii w II tys. p.n.e. Zimri-Lim (amor. Zimrī-Līm)Frayne D.R., Old Babylonian Period (2003-1595 BC), The Royal Inscriptions of Mesopotamia – Early Periods, tom 4, University of Toronto Press, 1990, s. 623.

Nowy!!: Mezopotamia i Zimri-Lim · Zobacz więcej »

136 p.n.e.

Bez opisu.

Nowy!!: Mezopotamia i 136 p.n.e. · Zobacz więcej »

141 p.n.e.

Bez opisu.

Nowy!!: Mezopotamia i 141 p.n.e. · Zobacz więcej »

174 p.n.e.

Bez opisu.

Nowy!!: Mezopotamia i 174 p.n.e. · Zobacz więcej »

312 p.n.e.

; Rzym.

Nowy!!: Mezopotamia i 312 p.n.e. · Zobacz więcej »

331 p.n.e.

Bez opisu.

Nowy!!: Mezopotamia i 331 p.n.e. · Zobacz więcej »

482 p.n.e.

Bez opisu.

Nowy!!: Mezopotamia i 482 p.n.e. · Zobacz więcej »

521 p.n.e.

Bez opisu.

Nowy!!: Mezopotamia i 521 p.n.e. · Zobacz więcej »

522 p.n.e.

Bez opisu.

Nowy!!: Mezopotamia i 522 p.n.e. · Zobacz więcej »

539 p.n.e.

Bez opisu.

Nowy!!: Mezopotamia i 539 p.n.e. · Zobacz więcej »

562 p.n.e.

Bez opisu.

Nowy!!: Mezopotamia i 562 p.n.e. · Zobacz więcej »

605 p.n.e.

Bez opisu.

Nowy!!: Mezopotamia i 605 p.n.e. · Zobacz więcej »

609 p.n.e.

; Bliski wschód.

Nowy!!: Mezopotamia i 609 p.n.e. · Zobacz więcej »

612 p.n.e.

; Bliski wschód.

Nowy!!: Mezopotamia i 612 p.n.e. · Zobacz więcej »

626 p.n.e.

; Bliski wschód.

Nowy!!: Mezopotamia i 626 p.n.e. · Zobacz więcej »

631 p.n.e.

*.

Nowy!!: Mezopotamia i 631 p.n.e. · Zobacz więcej »

652 p.n.e.

Bez opisu.

Nowy!!: Mezopotamia i 652 p.n.e. · Zobacz więcej »

669 p.n.e.

; Bliski Wschód.

Nowy!!: Mezopotamia i 669 p.n.e. · Zobacz więcej »

681 p.n.e.

Bez opisu.

Nowy!!: Mezopotamia i 681 p.n.e. · Zobacz więcej »

689 p.n.e.

Bez opisu.

Nowy!!: Mezopotamia i 689 p.n.e. · Zobacz więcej »

705 p.n.e.

Bez opisu.

Nowy!!: Mezopotamia i 705 p.n.e. · Zobacz więcej »

721 p.n.e.

Bez opisu.

Nowy!!: Mezopotamia i 721 p.n.e. · Zobacz więcej »

727 p.n.e.

*.

Nowy!!: Mezopotamia i 727 p.n.e. · Zobacz więcej »

745 p.n.e.

*.

Nowy!!: Mezopotamia i 745 p.n.e. · Zobacz więcej »

Przekierowuje tutaj:

Cywilizacja Mezopotamii, Historia Mezopotamii.

TowarzyskiPrzybywający
Hej! Jesteśmy na Facebooku teraz! »